Η καρδιά περιβάλλεται ολόκληρη εξωτερικά από το περικάρδιο, ένα λεπτό ινώδη υμένα (μεμβράνη) που μοιάζει με σάκο. Το περικάρδιο αποτελείται από δύο χιτώνες-πέταλα, έναν προσκολλημένο στην καρδιά και έναν ελεύθερο. Μεταξύ τους σχηματίζεται μία κοιλότητα που ονομάζεται περικαρδιακή κοιλότητα, και φυσιολογικά περιέχει μια μικρή ποσότητα διαυγούς υγρού.
Η ποσότητα υγρού που περιέχεται στο περικάρδιο μπορεί να αυξηθεί, προκαλώντας αυτό που ονομάζεται περικαρδιακή συλλογή. Η περικαρδίτιδα μπορεί όμως να είναι χωρίς υγρό (ξηρή).
Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορούν να προσδιοριστούν τα αίτια της περικαρδίτιδιας. Εάν δεν μπορεί να προσδιορισθεί η αιτία ονομάζεται ιδιοπαθής, ενώ εάν οφείλεται σε ιογενή λοίμωξη (ιοί, μικρόβια) ονομάζεται ιογενής περικαρδίτιδα. Προκαλείται μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου ή μπορεί να την προκαλούν επίσης η νεφρική ανεπάρκεια κακοήθεις όγκοι, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, φυματίωση, υποθυρεοειδισμός, ακτινοβολία του θώρακα, τραύματα στο θώρακα, AIDS και νόσοι του συνδετικού ιστού, όπως ο ερυθηματώδης λύκος.
Ανάλογα με το χρόνο της παρουσίασης και της διάρκειας, η περικαρδίτιδα χωρίζεται σε:
Χρόνια περικαρδίτιδα
Έχει όλα τα συμπτώματα της οξείας και συχνά συνοδεύεται από ιδιαίτερα μεγάλη περικαρδιακή συλλογή υγρού.
Συμπιεστική περικαρδίτιδα
Εμφανίζεται συνήθως μήνες η χρόνια μετά την αρχική προσβολή είναι μια άλλη επιπλοκή. Στη συμπιεστική περικαρδίτιδα το περικάρδιο ασβεστώνεται και συρρικνώνεται, προκαλώντας την παγίδευση της καρδιάς από την ελεύθερη κίνησή της. Αντιμετωπίζεται με χειρουργική αφαίρεση του περικαρδίου.
Η θεραπεία για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα και, σπανίως, χειρουργική επέμβαση. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να βοηθήσει να μειωθεί ο κίνδυνος από μακροχρόνιες επιπλοκές.
Το πιο κοινό σύμπτωμα που προκαλείται από περικαρδίτιδα είναι πόνος στο στήθος, ο οποίος εντοπίζεται στο μέσο του στέρνου, είναι έντονος και συνεχής σε σημείο που ο ασθενής δυσκολεύεται να ξαπλώσει, ενώ ελαττώνεται στην καθιστή θέση. Ορισμένα άτομα περιγράφουν τον πόνο στο στήθος πιο ήπιο, συνεχή που χειροτερεύει όμως με τη βαθιά εισπνοή και την κατάκλιση σε ύπτια θέση.
Για τη διάγνωση της περικαρδίτιδας απαιτούνται καρδιολογικές εξετάσεις, πλήρης έλεγχος του αίματος με γενικές και ειδικές εξετάσεις.
Η θεραπεία είναι ανάλογη με τη σοβαρότητα και την αιτιολογία της περικαρδίτιδας και ξεκινά με ανάπαυση και φάρμακα, αλλά μπορεί να απαιτείται εισαγωγή για το ενδεχόμενο της παρακέντησης του περικαρδίου και της γρήγορης αφαίρεσης του υγρού από την καρδιά.
Σε χρόνιες και υποτροπιάζουσες περιπτώσεις, μπορεί επίσης να γίνει εκτομή ενός μικρού τμήματος του περικαρδίου ώστε να παροχετεύεται το υγρό ή ακόμα και ολική αφαίρεση του περικαρδίου.
